Brand Groot Schietveld: de brandgracht

In Danny Laps blog

Brand op het Groot Schietveld. Precies een week geleden was iedereen verontwaardigd over wat er daar gebeurde. En nu nog steeds. Waarschijnlijk misschien ontstond deze brand door schietoefeningen. Er loopt een onderzoek, waarbij een stevige waarheid aan het licht moet komen.

Tegelijk schiet nu iedereen op defensie. Don’t shoot the shooter… Hoewel er intussen niet meer geschoten mag worden. Defensie is wel degelijk voorzien op branden, maar niet van dergelijke omvang. Omdat men zich ervan bewust is dat schietoefeningen zo’n ramp als afgelopen vrijdag tot gevolg kunnen hebben, probeert men deze binnen de perken te houden. Het middel dat men hiervoor inzet: de brandgracht.

Brandgrachten vormen een buffer tussen de verschillende lappendekens van het Groot Schietveld. Op bovenstaande foto zie je zo’n brandgracht. Deze zijn meestal minstens vijf tot tien meter breed, soms nog meer. Hierdoor kan de brand niet zomaar via de grond overslaan. Wat afgelopen vrijdag een nefaste factor was, is de wind. De brand kon wel overwaaien. Luchtfoto’s van de afgebrande delen tonen dat de brandgrachten de brand niet konden remmen. Hoe komt dat?

Onderstaand schema toont je hoe zo’n brandgracht werkt / zou moeten werken: er breekt brand uit en… het gedeelte waarin de brand woedt, laat je gecontroleerd afbranden. Hierdoor kan de brand zich niet uitbreiden naar de volgende zone. Afgelopen vrijdag kon de brand er toch in slagen tientallen brandgrachten te passeren.

Zelfs met wind, zou een brandgracht de brand toch wat binnen de perken moeten houden, of minstens vertragen. Dat was niet zo, het liep razendsnel uit de hand. Deze foto dateert uit 2012. Je ziet hier een brandgracht, die volledig is vergrast. Je zou denken dat je dieptezicht je hier in de steek laat: het lijkt of je op het einde van de brandgracht een grote pijpenstrootjesvlakte ziet. Je ziet gewoon de brandgracht in perspectief, dichtgegroeid met pijpenstrootje. Zo kan een brandgracht zijn functie niet uitoefenen.

Een brandgracht dient verzand te zijn, niet vergrast. Ik ben er heel zeker van dat dit gegeven heel belangrijk gaat zijn in het onderzoek. Laten we dan even kijken naar het effect van een brandgracht.

De foto’s spreken voor zich: je ziet hier een brandgracht, licht vergrast. Gras bevat steeds vocht, pijpenstoortje is rond maart, april en mei nog poederdroog. Je kan er perfect een vuurtje mee stoken.

Je ziet hier overigens niet toevallig de eerste de beste brandgracht. Dit is een hele brede, vlakbij de schietstand vanwaar afgelopen vrijdag werd gevuurd en de brand ontstond. Defensie voorziet er zich dus op dat er brand ontstaat, waarbij enkele hectaren gecontroleerd worden afgebrand, en de rest ongeschonden blijft. Jammer genoeg liep het totaal anders. Dit roept grote vraagtekens op: wat is er daar toch gebeurd, en hoe is het kunnen gebeuren, ondanks dat men erop voorzien is.

Had er een brandweerwagen klaar gestaan, dan had hij vermoedelijk weinig verschil betekend. Ik kan er niet over oordelen, want is was er niet bij. Een goed onderhouden brandgracht, die had het volgens mij voldoende kunnen stoppen totdat de brandweer tussenkwam. Maar nogmaals: ik was er niet bij.

Ik ben afkomstig van Brecht, en kwam jarenlang, zelfs op legale wijze, op het Groot Schietveld. Hier zie je de centrale middenas. Deze grindweg kijkt hier uit richting Brasschaat. Enkele honderden meter naar achter ligt de schietstand, waar afgelopen vrijdag de oefeningen plaatsvonden. Ook deze weg vormt weer een buffer voor brand. Hoewel hij niet erg breed is: amper drie meter.

De brandweerwagens die toekwamen, moesten zich in de eerste plaats via de middenweg verplaatsen. Omdat dit de enige verharde weg is. Brandgrachten zijn niet verhard. Dus vanaf de middenweg kon hier en daar nog worden ingegrepen. Anderzijds bevindt de middenweg zich ook in het midden. Vanaf daar is het erg moeilijk om je met een brandweerwagen te verplaatsen. De foto van de vergraste brandgracht hierboven vormt geen uitzondering op de staat waarin deze natuurlijke buffers zich bevinden.

Kijk nog eens goed naar de eerste foto. Hoe moet een brandweerwagen bij een ernstige brand hier in kunnen rijden? Grof gerekend gaat het vuur zich met twee kilometer per uur hebben verspreid. Als de brandweer dan enkele brandgrachten verderop zich kon opstellen, kon daar al worden gesproeid om het vuur misschien tegen te houden. Of dat een mogelijkheid was, dat weet ik niet. Ik was er zelf niet bij. Ik vraag het mij wel af: stel dat de brandweer bepaalde brandgrachten in kon rijden, had men dan toch het vuur meer kunnen inperken?

Op bovenstaande foto kijk je vanaf die centrale middenas naar de schietstand. Hoewel het Groot Schietveld gekend staat als heidegebied, zie je hier duidelijk de verhouding tussen pijpenstrootje en struikhei. De vergrassing is enorm. Men spreekt erover om hier grazers te zetten, maar ik zou hier geen schaap willen zijn om te eindigen met de kogel. Het vraagt wat praktische uitwerking, maar zou zeker een deel van de oplossing zijn: minder gras betekent minder brand. Wat op deze foto niet goed zichtbaar is, is dat er hier nog een brandgracht loopt van links naar rechts, voor de schietstand.

Hierboven: luchtfoto’s Groot Schietveld, en schietstand.

Zes dagen na de brand werd er beslist voorlopig geen schietoefeningen in open veld uit te voeren. Het Groot Schietveld beschikt over meerdere schietstanden. Je ziet op de foto’s hierboven zo’n schietstand waarbij men dan in het zand schiet. Op grote luchtfoto onderaan zie je vooraan in het midden nog een schietstand waarbij je in het zand kan schieten. Je ziet ook weer heel veel kleur van pijpenstrootje.

De twee andere foto’s (klik erop om ze groter te zien) tonen duidelijk enkele goede voorbeelden van brandgrachten die effectief zouden zijn. Op de bovenste kleine foto (rechtsbovenaan dus) zie je een brandgracht niet niet is vergrast. Deze zou het doorlopen van het vuur langer kunnen tegenhouden. De andere luchtfoto is een goede oefening: zoek de brandgrachten.

Het Groot Schietveld vormt dus een lappendeken van brandgrachten en grotendeels vergraste heidevlakte. Hoe is het dan toch kunnen gebeuren dat alle delen, gescheiden door deze brandgrachten, integraal zijn afgebrand?

Defensie is niet de enige die hier oefent. In de ‘nieuwe schietstanden’ oefenen ook de speciale interventie-eenheden. Deze schietstanden worden erg vaak gebruikt wanneer het lekker warm is. Hoe kan het dan dat de brandgrachten zo vergrast zijn, en het vuur nergens konden stoppen?

De gebeurtenissen roepen heel veel vragen bij mij op. Vooral omdat ik op het Groot Schietveld jarenlang thuis was, en de situatie er goed ken.

Zondag komt er een nieuwe blog, met natuurfoto’s afkomstig vanop het afgebrande gedeelte.

Hieronder sluit ik af met een vuurrode hemel boven het Groot Schietveld…